NFT, czyli ekscytujące, nowe obietnice - wciąż stara rzeczywistość

Wyobraź sobie, że jesteś artystą. Malujesz obrazy. Dopiero zaczynasz swoją przygodę, więc sprzedajesz swoje obrazy po niskich cenach, budując jednocześnie swój wizerunek. Mijają kolejne lata, twoja publiczność rośnie, a ty wciąż tworzysz. W końcu po dziesięcioleciach malowania i męczarni twoja sztuka zaczyna przynosić przyzwoity zysk. Pewnego dnia jeden z twoich pierwszych fanów znajduje na strychu stary, zakurzony obraz twojej produkcji. Wystawia go na aukcję i sprzedaje go za miliony. Kto otrzymuje pieniądze? Większość trafia do sprzedawcy, a pozostałość do domu aukcyjnego. Ile zarabiasz ty? Kompletne zero.

Problem ten istniał w świecie tradycyjnej sztuki od zarania dziejów. Stereotyp „głodującego artysty” nie wziął się znikąd. Kilka lat temu postanowiono rozwiązać ten problem za pomocą NFT. W ramach każdej sprzedaży twórca NFT otrzymywałby wynagrodzenie autorskie. Zapewniłoby to artystom nowe źródło przychodu. W końcu mieliby za co jeść! Taka przynajmniej była obietnica. Rzeczywistość nie była już taka różowa.

Głównym problem jest potrzeba obecności zaufanych pośredników. W momencie sprzedaży NFT osoba kupująca rzadko kiedy przebywa obok ciebie. Nie znacie się nawzajem. Nie ufacie sobie. Żyjecie w innych krajach i mówicie różnymi językami. Nie możesz tak po prostu wysłać komuś NFT i liczyć na to, że otrzymasz zapłatę w zamian. Potrzeba kogoś, komu ufają obie strony, aby ułatwić transakcję, prawda?

Było tak, dopóki nie pojawiła się Chia. Bezpieczne transakcje NFT wymagały zcentralizowanych rynków i to od nich zależało, czy twórcy otrzymają swoje wynagrodzenia autorskie. Podczas ostatniej hossy w świecie kryptowalut rynki NFT chętnie wypłacały honoraria twórcom. Miały do dyspozycji mnóstwo pieniędzy. Wszyscy działali pod wpływem euforii. Marzenie stało się prawdą.

W ostatnich kilku miesiącach rzeczywistość mocno uderzyła w rynek. Jesteśmy na rynku niedźwiedzia, gdzie pieniędzy jest mało. Aby przyciągnąć do siebie kupujących, rynki NFT odcięły twórców od wynagrodzeń autorskich. Nabywcy oszczędzają pieniądze, nie musząc płacić tych honorariów. Rynki NFT zarabiają więcej, przyciągając nowych kupujących. Jest to obustronna korzyść. Na straconej pozycji są tylko i wyłącznie artyści. Znowu nie mają za co jeść.

To nie musi tak wyglądać. NFT Chia wyznaczyły znacznie lepszą drogę. Honoraria nie są już sugerowane. Zostały wbudowane w NFT, dzięki czemu ich obejście jest uciążliwe i kosztowne. Dodatkowo nie ma już konieczności angażowania rynków NFT. Alicja może sprzedać NFT Krzysiowi bezpośrednio, nawet jeśli mieszkają na dwóch krańcach Ziemi. Nie znają się, nie ufają sobie i nie ma w tym nic złego – nie mogą się nawzajem oszukać. W sieci peer-to-peer Chia odblokowano możliwość handlu NFT, a same honoraria powiązane są ściśle z niezmienną strukturą płatności.

Niewymagające zaufania transakcje peer-to-peer, zautomatyzowane wypłaty honorariów, zdecentralizowane zasoby programowalne. Koncepty te mogą brzmieć jak futurystyczne czary, ale są dostępne już teraz w sieci Chia!

Jak to możliwe? Zanim zagłębimy się w szczegóły, należałoby wytłumaczyć, dlaczego wypłaty honorariów nie są możliwe w blockchainie Ethereum.

Standardy NFT Ethereum

Niemalże wszystkie NFT Ethereum oparte są o standardy EIP-721 lub EIP-1155. Żaden z tych standardów nie wspomina niczego o honorariach, zatem działają one tylko i wyłącznie jako umowy społeczne.

Nie można by zatem opracować standardu, który wymusza wynagrodzenia autorskie? Oczywiście, że tak. Dokładnie w tym celu stworzono EIP-2981. Standard ten zawiera funkcję, która jako argument wejściowy przyjmuje identyfikator NFT i cenę sprzedaży, a zwraca adres odbiorcy honorarium oraz jego kwotę.

Standard EIP-2981 określa jednak jasno, że to rynki NFT decydują, czy wypłaty wynagrodzeń autorskich będą wymuszane:

„Ta minimalistyczna propozycja zapewnia jedynie mechanizm pozyskiwania wartości honorarium i adresu odbiorcy. Właściwy transfer funduszy jest czymś, co powinien wykonać rynek”.

Biorąc pod uwagę, że żaden z powyższych standardów nie wymusza wypłaty honorariów w ramach handlu NFT, to czy taki standard kiedykolwiek zostanie opracowany? Jest to raczej mało prawdopodobne. Powodem jest struktura Solidity – języka programowania zarządzającego inteligentnymi kontraktami Ethereum.

Kontrakty Solidity mogą zostać spakowane wewnątrz innych kontraktów. To tak jakby zapakować pudełko w pudełko. Jest to podstawowa cecha Ethereum, dzięki której możliwa jest wymiana zasobami pochodzącymi z innych blockchainów, takich jak Bitcoin. Istnieją już standardy, takie jak EIP-4799 lub EIP-4907, dzięki którym możliwe jest spakowanie NFT wewnątrz kontraktu. Kiedy zasób jest sprzedawany, zewnętrzny kontrakt ignoruje zasady wewnętrznego kontraktu (w tym przypadku NFT). Z tego powodu zewnętrzny kontrakt nie jest zobligowany do wymuszenia wypłaty honorarium. Innymi słowy: na kontrakt Solidity można nałożyć nowy zestaw zasad.

Kolejnym aspektem inteligentnych kontraktów Solidity jest fakt, że są z natury scentralizowane. Kontrakt jest pojedynczym programem, w interakcję z którym wchodzi wiele osób lub inne kontrakty. Kontrakty NFT przechowują listy przyporządkowujące konta do ich tokenów NFT, lecz ich właściciele zazwyczaj nie posiadają kluczy, które kontrolują sam kontrakt. Nie twoje klucze, nie twoje krypto.

Czym różni się Chia?

Wspomniane wyżej problemy nie tyczą się Chia, ponieważ nie obsługuje ona inteligentnych kontraktów. Zamiast tego posiada ona inteligentne coiny.

Coiny Chia są pieniędzmi programowalnymi, które reprezentują zasoby. Każde NFT stanowi specjalny rodzaj inteligentnego coina, który może być kontrolowany tylko i wyłącznie przez jego właściciela. Nie istnieje żaden kontrakt centralny, w interakcję z którym mogą wchodzić NFT. To czyni NFT Chia (wraz ze wszystkimi zasobami w blockchainie Chia) zdecentralizowanymi.

Czy coiny Chia można spakować, tak jak kontrakty Solidity? Tak, lecz coiny muszą wyrazić na to zgodę. Wszystkie NFT, są zgodne ze standardem NFT1 Chia, nie zezwalają na zostanie spakowanym przez cokolwiek. Nałożenie nowego zestawu zasad na NFT Chia jest niemożliwe.

Kiedy NFT zostanie utworzone, nie będzie można zmienić jego struktury związanej z wypłatą honorarium. Z drugiej strony analogiczną strukturę w przypadku NFT Ethereum można zmienić, dokonując jego spakowania wewnątrz innego kontraktu. Jest to kluczowy powód, dla którego NFT Chia obsługuje wypłaty wynagrodzeń autorskich za pośrednictwem blockchainu, a NFT Ethereum już nie.

Honoraria NFT Chia działające na blockchainie

W momencie sprzedaży NFT Chia uruchamiany jest Program Transferujący wbudowany w NFT. Wymusza on na kupującym wypłatę odpowiedniego honorarium. Przykładowo, jeśli NFT zostanie sprzedane w cenie 1 XCH i zawiera 3% wynagrodzenia autorskiego, to nabywca NFT musi zapłacić 1,03 XCH, gdzie 1 XCH trafia do sprzedawcy, a pozostałe 0,03 XCH trafia na adres odbiorcy honorarium. Jeżeli wynagrodzenie autorskie nie zostanie zawarte w cenie sprzedaży, transakcja NFT nie powiedzie się, a żadne środki nie zmienią właścicieli.

W typowym przypadku honorarium zostanie wysłane do autora NFT, lecz nie jest to wymóg. Przykładowo, honoraria z kolekcji Chia Friends trafiają na adres Marmot Recovery Foundation – organizacji non-profit, której celem jest uchronienie zamieszkujących wyspę Vancouver świstaków przed wyginięciem.

Z uwagi na to, że Chia jest pieniądzem programowalnym, możliwe jest wdrożenie znacznie bardziej skomplikowanej dystrybucji honorariów. Obecnie istnieje propozycja ustandaryzowania metody umożliwiającej podział honorariów pochodzących z pojedynczych adresów. Można by dzięki temu przykładowo rozdysponować honorarium między wielu twórców i organizację charytatywną. 

Oferty Chia

NFT Chia sprzedawane są za pośrednictwem mechanizmu Ofert, które umożliwiają oparte o technologię peer-to-peer transakcje zasobów w obrębie blockchainu Chia. Nie wiąże się to z żadnym ryzykiem kontrahenta.

Oto przykład działania: Alicja chce sprzedać swoje NFT za 1 XCH. Za pomocą swojego portfela Chia tworzy plik Oferty zawierający warunki sprzedaży. Alicja udostępnia wtedy swoją Ofertę w dowolnym miejscu – poprzez email, na mediach społecznościowych lub na zdecentralizowanym rynku NFT. Plik ten nie zawiera żadnych informacji prywatnych, więc może być bezpiecznie przesyłany poprzez niezabezpieczone protokoły.

Krzysiu chce kupić powyższe NFT. Załadowuje Ofertę do swojego portfela Chia i decyduje, czy ją zaakceptować. Nie można zmienić warunków Oferty. Jeżeli Krzysiu ją zaakceptuje, wypłata honorarium zostanie automatycznie wymuszona, a zasoby wymienione za pośrednictwem blockchainu.

Cały proces może się odbyć bez konieczności skorzystania z rynku NFT. Alicja i Krzysiu nie muszą znać się nawzajem i nie muszą sobie ufać. Ponieważ honoraria są integralną częścią każdego NFT, to za każdym razem, gdy jakiekolwiek zostanie sprzedane poprzez mechanizm Ofert, wypłata wynagrodzenia autorskiego musi się odbyć.

Zdecentralizowane Identyfikatory

NFT Chia łączą w sobie również Zdecentralizowane Identyfikatory (DID), które zapewniają możliwość potwierdzenia czyjejś tożsamości w sieci. Przechowują one pseudonimy użytkowników, a ich utworzenie jest bezpłatne. Twórcy NFT mogą przypisać swój DID do swoich NFT. Potencjalny kupujący może dzięki temu zweryfikować, czy NFT są autentyczne. Właściciele NFT mogą również użyć swojego DID jako dowodu prawa własności.

Chia wciąż opracowuje swój standard DID1. Planowane jest zachowanie jego zgodności ze specyfikacją W3C, co nada mu szereg innych zastosowań. Jednakże mechanizm Chia DID już teraz stanowi potężne narzędzie umożliwiające potwierdzenie tożsamości i autentyczności w przypadku transakcji NFT.

Sterowanie wymuszaniem płatności

Chia opracowała swój standard NFT1, aby zapewnić balans pomiędzy wygodą i egzekwowaniem płatności. W związku z tym wbudowany w NFT1 Program Transferujący umożliwia również transfery. Użytkownik może dzięki temu przesyłać NFT między swoimi portfelami. Taki transfer nie stanowi sprzedaży, zatem opłaty związane z wynagrodzeniem autorskim nie będą wymuszane.

Czy nie oznacza to, że sprzedawca może obejść dodatkowe opłaty, wykonując transfer do portfela nabywcy w zamian za XCH? Owszem, lecz obie strony będą musiały wyrazić zgodę na pominięcie systemu honorariów, a transakcja będzie dostępna publicznie na blockchainie. Dodatkowo tego typu wymiana nie będzie korzystała z mechanizmu Ofert, przez co obie strony będą musiały sobie zaufać lub zaakceptować ryzyko kradzieży swoich zasobów.

Uruchamiając możliwość sprzedaży NFT poprzez mechanizm Ofert Chia zbudowała zachęcającą strukturę, która wymusza wypłaty honorariów działające na blockchainie, niwelując jednocześnie ryzyko kontrahenta. NFT mogą być bezpiecznie sprzedawane na giełdach zdecentralizowanych lub w technologii peer-to-peer. Prawo własności danego NFT jest zbywane dopiero w momencie sprzedaży.

O ile istnieją sposoby ominięcia opłat związanych z wynagrodzeniami autorskimi w blockchainie Chia, o tyle wiążą się one z istotnymi kompromisami. Chia celowo zaprojektowała NFT tak, aby wypłaty honorariów były łatwiejsze, bezpieczniejsze i  w większości przypadków generowały mniejsze koszty niż próba ich obejścia. Zdecentralizowane Identyfikatory (DID) już w momencie swojego powstania dały silne poczucie odpowiedzialności. Aby móc na poważnie traktować NFT Chia, muszą być one połączone z DID.

Chia jako pierwsza wprowadziła mechanizmy, które wynagradzają twórców za tchnięcie życia w ich ekosystem.